آئونیوم - Aeonium

آموزش نگهداری گل آئونیوم یا گل بشقابی : آئونیوم گیاهی است همیشه سبز که زیستگاه اصلی آن نواحی شمال آفریقا می‌باشد. بیش از ۳۵ گونه از این آئونیوم تا امروز شناسایی شده است که معروف‌ترین آنها گونه Aeonium arboreum Zwartkop می‌باشد. آئونیوم ها دارای رنگ‌های مختلفی هستند از سبز، بنفش تا مشکی، رنگ بعضی گونه‌ها با تغییر میزان نور و دما تغییر می‌کند. ارتفاع بعضی گونه‌های این گیاه تا یک متر می‌رسد. آئنیوم ها معمولاً در ماه‌های خنک سال مثل مهر و آبان و فروردین و اردیبهشت رشد می‌کنند.

اصول آبیاری آئونیوم: آئونیوم به آب کمی نیاز دارند به طوری که در طی تابستان هر هفت روز یک‌بار و در طی زمستان هر ماه یک مرتبه آبیاری برای آنان کافی است. البته اگر خواهان رشد مناسب آنان در طی فصول رشد هستید بهتر است هر زمان که سطح خاک و همچنین سطوح زیرین خاک تا عمق ۲-۱ سانتیمتر خشک شده بود گیاه را آب دهید. در فصول سرد این گیاه به آب کمتری نیاز دارد. البته در این مورد در بین گیاهان آئونیوم تفاوت وجود دارد. بدین معنی که نمونه‌های کوچک اندام و بدون ساقه را گاهی باید در طی رکود و فصل سرد آبیاری کرد تا خاک خشک نشود اما نمونه‌های ساقه دار که شبیه درختچه رشد می‌کنند(همانند Aeonium manriqueorum, Aeonium ciliatum, Aeonium davidbramwellii,Aoenium undulatum و Aeonium hierrense را می‌توان کمتر آب داد به نحوی که خاک تا حد زیادی خشک شود که البته این مسئله موجب چروکیدگی برگ ها و همچنین ریزش برخی از برگ‌های آن خواهد شد اما اگر چنین عمل نشود و به آبیاری گیاه ادامه دهید، از آنجا که گیاه در حالت رکود است و آبی مصرف نمی‌کند، احتمال پوسیدگی ریشه افزایش می‌یابد. همچنین در هنگام آبیاری اگر از آب ولرم استفاده کنید بهتر است.

دمای مناسب برای نگهداری آئونیوم: این گیاهان به سرما حساس هستند. البته توانایی تحمل سرما در انواع مختلف آن متفاوت است و برخی انواع حتی تا ۴- درجه سانتی گراد را می‌توانند تحمل کرده و از بین نروند اما برای اکثر نمونه‌ها گفته می‌شود که نزول دما به زیر ۵ درجه سانتی‌گراد موجب کاهش رشد این گیاه و ریزش برگ‌های آن خواهد شد. البته توجه داشته باشید که ریزش تعدادی از برگ‌های این گیاه در فصل رکود امری طبیعی و عادی است اما اگر هوا به شکل نامناسبی نیز سرد باشد این ریزش با سرعت بیشتر و به شکل گسترده‌تری صورت می‌گیرد. اگرچه این گیاه گرما را بیش از سرما دوست دارد اما بهترین رشد را در دمای ۲۰ الی ۲۵ درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود و هر مقدار دمای هوا بیشتر باشد باید آبیاری آن را با دقت بیشتری انجام داد تا گیاه خشکی نکشد. گرمای بیش از اندازه هوا به همراه خشکی کشیدن گیاه منجر به رکود تابستانه این گیاه و عدم رشد آن خواهد شد. همچنین دمای زیاد به همراه اشعه‌های سوزان آفتاب از دلایل ریزش برگ‌های این گیاه هستند.

نور مرد نیاز گیاه آئونیوم: در مکان‌هایی با آفتاب مستقیم و همچنین نیمه سایه رشد می‌کند. به طور کل انواع آئونیوم که برگ‌های سبز دارند در مکان‌های نیمه سایه بهتر رشد می‌کنند و انواعی که رنگ بنفش را در برگ‌های خود دارند آفتاب مستقیم را می‌پسندند. البته برای شرایط نور مستقیم آفتاب استثنائاتی نیز وجود دارد. بدین صورت که در روزهای گرم تابستان و بخصوص در بعد از ظهر بهتر است که این گیاهان در معرض اشعه‌های داغ و سوزان آفتاب قرار نگیرد در غیر این صورت نوک و حاشیه برگ‌های گیاه خواهد سوخت.

خاک مناسب برای آئونیوم: خاک باید از زهکش بسیار خوبی برخوردار باشد به عنوان مثال می‌توان از مخلوط خاک دو قسمت شن +یک قسمت پیت موس+ یک قسمت خاک معمولی و یا سه قسمت خاک معمولی + یک قسمت شن استفاده کرد. گلدان‌های سفالی به دلیل تهویه بهتر خاک برای این گیاهان مناسب‌تر از گلدان‌های پلاستیکی و یا فلزی هستند. تا زمانی که خاک زهکش خوبی داشته باشد این گیاه می‌تواند فقر خاک را نیز تحمل کند. اما هر مقدار که خاک غنی باشد اما در آبیاری زیاده‌روی شود و یا بافت خاک سنگین باشد و آب را نگهدارد گیاه از بین خواهد رفت. در مورد کوددهی این گیاه نیز باید گفت کود چندان زیادی نیاز ندارد و یک یا دو مرتبه در طی فصول رشد (در بهار یا تابستان) می‌توان از یک کود کامل و محلول مخصوص گیاهان آپارتمانی که میزان نیتروژن- فسفر- پتاسیم آن یکسان است استفاده کرد. این گیاه هر ساله به تعویض گلدان نیازی ندارد و هر چند سال یک‌بار با توجه به میزان رشد گیاه و کوچک شدن گلدان می‌توان نسبت به تعویض گلدان گیاه اقدام کرد.

آموزش تکثیر گل آئونیوم: نمونه‌هایی را که ساقه‌های بلندی دارند را می‌توان با قلمه ساقه تکثیر کرد. ساقه را از چند سانتیمتری زیر یک دسته برگ جدا کنید به شکلی که قلمه در حدود ۱۰ سانتیمتر طول داشته باشد و ۲-۱ روز در مکانی خشک و به دور از نور مستقیم قرار دهید تا رطوبت اضافه را از دست بدهد. می‌توان این ساقه را در شن مرطوب کاشت کرد و به مدت یک هفته نیز آب نداد. سپس آبیاری را به تدریج شروع کرد و برنامه آبیاری گیاهان بالغ را در پیش گرفت.

تصویر ۱ قلمه مورد نظر از تنه ساقه اصلی گیاه مادری جدا می‌شود. تصویر ۲ برگ‌های اضافی حذف می‌شوند. تصویر ۳ قلمه‌ها برای ۲-۱ روز در محیطی خشک و به دور از نور مستقیم نگهداری می‌شوند تا رطوبت خود را از دست بدهند. تصویر ۴ کاشت قلمه در بستر کاشت تصویر ۵ محکم کردن خاک در اطراف قلمه.

استفاده از قلمه ساقه که از ابتدا بدون برگ بوده است. دسته‌های کوچک برگ که بر روی تنه مشاهده می‌کنید بعد از کاشت قلمه و ریشه دهی آن ظاهر شده‌اند.

اما نمونه‌هایی که یا ساقه ندارند و یا ساقه بسیار کوتاهی دارند را با کمک قلمه برگ تکثیر می‌کنیم. در نمونه‌هایی که ساقه کوتاه دارند برگ‌ها را با قسمتی از ساقه به طول ۳-۲ سانتیمتر باید جدا کرد و در نمونه‌های بدون ساقه تنها کافی است برگ‌ها را از نزدیکی مرکز دسته برگ جدا کرد. قلمه‌ها به مدت ۲-۱ روز در مکانی خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب نگهداری می‌شوند تا رطوبت اضافی خود را از دست بدهند. برای کشت می‌توان از شن مرطوب و یا مخلوط یک سوم شن درشت + یک قسمت خاک معمولی + یک قسمت پرلایت و یا هر ترکیب دیگری که سبک است و زهکش خوبی دارد استفاده کرد. قلمه برگ که کمی ساقه را نیز به همراه دارد را طوری در بستر کاشت قرار دهید که ساقه در داخل خاک و برگ بیرون از خاک باشد. قلمه برگ را نیز تا نیمه در بستر کاشت فرو کنید. گلدان را در مکانی گرم و روشن حداقل با هفت ساعت روشنایی اما به دور از نور مستقیم آفتاب بگذارید. بعد از کاشت قلمه بستر را مرطوب کنید اما برنامه آبیاری را همانند یک گیاه بالغ انجام دهید و از خیس کردن بیش از اندازه بستر بپرهیزید. بهترین زمان قلمه گیری برای اکثر انواع گیاه آئونیوم پاییز است و دمای مناسب برای ریشه زایی قلمه‌ها حدود ۲۴-۲۳ درجه سانتی‌گراد است. زمان ریشه دهی قلمه‌ها نیز ۱۵ الی ۲۵ روز است. قلمه‌ها را حدود سه ماه بعد می‌توان به گلدان‌هایی مستقل منتقل کرد.

تهیه قلمه برگ از دسته برگ گیاه مادری. برگ‌ها را می‌توان به آرامی از دسته برگ جدا کرد.

تمامی قلمه‌ها مناسب نیستند. حتماً قسمت انتهایی برگ (ناحیه اتصال به دسته برگ مادری) باید همراه برگ باشد در غیر این صورت گیاه جدید شکل نخواهد گرفت.

تصویر ۱ شروع ریشه دهی در انتهای قلمه‌های برگ و تصویر ۲ تشکیل گیاه جدید در انتهای قلمه برگ

برخی از نمونه‌های گیاه آئونیوم می‌توانند از کنار گیاه اصلی، پاجوش‌هایی نیز تولید کنند که این پاجوش‌ها را ی توان جدا کرد و در تکثیر این گیاه استفاده کرد. همچنین در مورد انواعی که پاجوش فراوانی تولید می‌کنند می‌توان در زمان تعویض گلدان گیاه و با عمل تقسیم بوته گیاه را به دو یا چند قسمت تقسیم کرد و هر قسمت را به عنوان گیاهی مستقل در گلدانی جداگانه کاشت کرد.

از بذرهای برخی از انواع این گیاه نیز می‌توان برای تکثیر آن استفاده کرد. بذرها در صورت تشکیل شدن بسیار ریز و همانند گرد و غبار هستند باید بر روی سطح خاک پخش شوند و با خاک نیز پوشانده نشوند. جوانه زنی در طی ۱۰-۵ روز روی می‌دهند. زمانی که نهال‌ها ظاهر شدند می‌توان در صورت سرد بودن محیط آفتاب را به شکل مستقیم بر روی گیاه بکار برد و اگر هوا گرم است ظرف محتوی گیاهان تازه جوانه زده را در مکانی نیمه سایه قرار دهید. همچنین اجازه ندهید که خاک به شکل کامل خشک شود اما از زیاده روی در آبیاری نیز بپرهیزید. بهتر است زمانی که سطح خاک تا حدودی رطوبت خود را از دست می‌دهد گیاهان جوان را آبیاری کنید.

آفات و بیماری‌های آئونیوم: یکی از آفات رایج این گیاه شپشک آرد آلود است که در پست مربوط به این حشره می‌توانید اطلاعات مربوط به آن را مطالعه کنید. از بیماری‌های گیاه نیز می‌توان به پوسیدگی ریشه که ناشی از آبیاری بیش از اندازه و یا بافت سنگین و زهکش نامناسب بستر کاشت است اشاره کرد.

هرس آئونیوم: این گیاه معمولاً به هرس نیاز ندارد مگر زمانی که گل بدهد. زیرا بعد از گلدهی قسمت‌هایی از گیاه خشک خواهند شد. در نمونه‌هایی که شکل درختچه هستند و ساقه‌های قابل توجهی دارند ساقه‌ای که در انتهای آن گل تشکیل شده است بعد از گلدهی خشک خواهد شد. در نمونه‌های دیگر نیز دسته برگی که در انتهای آنان گل تشکیل شده است خشک خواهند شد. این قسمت‌های خشک را بهتر است از گیاه جدا کرد تا رشد و توسعه برگ‌های جدید تحریک شود.

منبع: خانم آزاده رشیدی